द भालेराव---१४
माते समान ? मातेस मान ?
आपण बरीच वर्षे साने गुरुजींच्या श्यामच्या आईतले "श्याम" असतो. ( आपल्या बायकांना तर आपण कायमच ममाज बॉय आहोत असे खात्रीने वाटत असते ! ). इतके आईचे ऋण असते. पण आयांना मात्र आपले लग्न झाल्यावर आपल्याला बिघडवण्यात आले आहे असे वाटतच असते. आईचे शेवटचे दिवस पाहताना सर्वांनाच क्लेश होतात.
आईचे महिमे जरी आपण गायले नाहीत, तरी आपण शक्यतो तिला नावेही ठेवत नाही. आईच्या "ह्रदयाने" माझ्या मुलीला दुसरीत असताना जाम शिक्षा झाली होती. तिच्या पुस्तकात एक भावविवश करणारा धडा होता. एक मुलगा आईचा खूप लाडका असतो. पण तो हटटीही असतो. एकदा त्याला आईचे ह्रदय हवे असते. तो अडूनच बसतो. आई मग त्याला आपले ह्रदय काढून देते. तो ते घेऊन धावत सुटतो. अडखळून पडतो. आईचे ह्रदय खाली पडते, व ते कळवळत म्हणते की "बाळा तुला लागले तर नाही ना ?" शिक्षक अगदी भावनावेगाने सर्व चित्र नाट्यमय करीत होते. तेव्हढ्यात माझी दुसरीतली मुलगी जोरात हसली व वर्गाचा रसभंग झाला. तिला शिक्षा झाली. मी जेव्हा तिला सौम्यपणे काय झाले व तू का हसलीस असे विचारले. तेव्हा ती म्हणाली की पडलेले काळीज बोलतेय, ते कसे बोलले असेल, ह्याचा तिला विस्मय पडला व हसू आले. पिढयानपिढया ह्या धडयावर रडलेल्या आहेत पण आताशी मुले त्यावर हसतात ! आईच्या ह्रदयाला आजकाल असे दिवस आले आहेत !
माझा धाकटा भाऊ त्याच्या मुलींशी ( वय ८-१० ), एक गमतीचा खेळ खेळे. तो म्हणे, आपण आई वडील बदलूयात का ? आई बदलायची तर कोणती नवीन घ्यायची ? प्रथम मुलींच्या खर्‍या आईविषयी तक्रारी असायच्या. पण बदलून दुसरी आई निवडताना आजूबाजूच्या बायकांपैकी त्यांना एकदोघी पहिल्यांदा चांगल्या वाटायच्या. नंतर त्यांच्याही खोडया खटकायच्या. अशा बायका बदलत बदलत पोरी ह्या निर्णयाला यायच्या की जाऊ द्या, आहे ती आईच राहू द्या, तीच बरी आहे. शिवाजी महाराजांसमोर जेव्हा कल्याणच्या सुभेदाराची सून, जी अतिशय सुंदर होती, उभी करण्यात आली तेव्हा त्यांनाही क्षणभर असेच वाटले ना की ही आमची आई असती तर ? इथे बर्‍याच जणांना असा प्रश्न पडतो की आपणही हिच्या इतके सुंदर झालो असतो, असे वाटणे, म्हणजे खर्‍या आईचा एक प्रकारे अवमानच होत नाही का ? जरा कोडयातच पडतो आपण. पण ते असलेल्या आईला सारून, केवळ दिसण्यावरून, ह्या बाईला आईचा दर्जा देत आहेत हेही नक्कीच. अर्थात त्यांनी तिला नंतर मानाने रवाना केले त्यावरून त्यांचे सदवर्तन दिसतेच. पण खरी आई हिच्या इतकी सुंदर नव्हती, ही तुलना तर झालीच की ! आम्हा चार भावंडात मी लाडका होतो म्हणजे बाकीच्यांचा दुस्वास होत होता असे नसते. तसेच ही सुंदर बाई आई असती तर, असे वाटण्याने असलेल्या आईचा अवमान कसा ? एकीचा मान म्हणजे दुसरीचा अवमान असे गणित जरा दांडगाईचेच होते. पूर्वी कित्येकांना दोन आया असत. एक आई व एक मोठी आई. मी अशी मुले पाहिलेली आहेत. ती सख्या आई एवढेच सावत्र आईशीही चांगली वागत. वेळप्रसंगी सावत्र आईशी चांगले वागले तर ते खर्‍या आईशी वाईट वागणे होत नाही !
मातेस मान ( मातेला मान ), हे दोन शब्द माते-समान असेही लिहू शकतो. म्हणजे लिहिण्यावरून तरी दुसर्‍या एखाद्या बाईला माते समान लेखले, तसा मान दिला, तर त्याचा अर्थ मातेस मान दिला नाही असे होत नाही. माते-समान हे मातेस मान च आहे ! ह्यात खरी माता किंवा माता ह्या कल्पनेस मान दिला असेही होते !
अरुण अनंत भालेराव
arunbhalerao67@gmail.com
The Bhalerao---14
Mother's Honour !
Whether we turn out to be a "good boy" / "good girl" or not, we always deem our mothers to be good. Though occasionaly we disagree with our mothers and fight with them often, we mostly agree that they are good mothers. ( It is another thing that wives rate us as "Mama's boy" for this mother's love ! )
This must be because they have such a nice "mothers' heart !"
But this same "mother's heart" had brought my daughter to trouble in the school , when she was in second grade. It so happened that teacher was teaching a very emotional lesson about "mother's heart". The story was narrating that this boy was the darling of his mother. But he was very adamant also sometimes. Once he wanted to see "heart". To appease him, mother takes out her heart and hands it over to him. With mother's heart in his hands he starts running around the house. He stumbles on something and falls down. Mother's heart while getting the fall asks him "Are you hurt my son ?". While the teacher was at his best in dramatizing the climax, my daughter laughed aloud and was eventually punished in the class. When she got home, I asked her, very sympathetically as to why she laughed ? Her answer made me laugh too. She said, she found the fallen heart talking in mother's tone, a very funny sight ! For generations we had cried on this situation in the story of mother's heart but nowadays these children find the sight funny !
My younger brother used to play a novel game with his daughters when they were about 8/10 years old. They used to have usual complaints about their mother and my brother then used to say "OK, let us change mother !" And then, they would discuss various ladies in the neighbourhood as replacement mothers. Initially they would get enamoured by the gorgeous ladies but would discover some irritating aspect of theirs and discard them, one by one. Ultimately they would settle on the existing mother and would decide to tolerate her some more.
There is very famous episode in History about Shivaji . Once when his army takes over a province called Kalyan they fetch the daughter-in-law of the Sardar of Kalyan, alongwith the loot. This lady was very beutifull. Upon seeing her beauty, Shivaji said that he wished his mother was as beautifull and then he also would have turned out with better looks. Now many people feel that though this incident shows honouring the lady, it means a little belittling his own mother. But saying someone beautifull does not mean other one is not beautifull. Especially in the family if one of the siblings is the fondest one of mother, it does not mean others are less dear. In the same vein, saying that the other lady is beautifull, should not mean disrespect to own mother. This is not a "zero-sum" compliment so that honour to one should mean dis-honour to the other. Many children do have a step-mother and invariably the stepmother would be the younger and more beautifull one. And if the child obeys the stepmother then it should not mean disobeying the real mother.
In fact, when one honours a step mother, one is really honouring the mother hood and it should not be taken as a match between the real mother and the stepmother ! So, Shivaji did not mean any disrespect to the real mother when he considers some other lady in place of the mother !
